Müfettiş - Gogol

Müfettiş, Blog sözlük Kitap Okuma Grubu'nun bu ay içinde okumayı planladığı 15. kitabı. Acaba ne okusam arayışı içindeyken imdadıma yetişti. Böylece ilk kez komedya türünde bir piyes okudum. 

Hikayemiz Rusya'nın içlerinde, yozlaşmanın nirvanasını yaşayan bir ilçe de geçiyor. İlçenin kaymakamı, bulunduğu makama basamakları teker teker tırmanarak çıkan, güç peşinde koşan, orta yaşın son demlerini yaşayan biridir. Karısı ve kızı ise lüks peşinde koşan tiplerden. Hakim derseniz av meraklısı, özellikle av konusunda gelen rüşvetlere hayır diyemeyecek birisi. Artık hayal edin canım, kimsesizleri koruma kurumu müdüründen tutun postane müdürüne hatta ilçede ki iş adamlarına kadar herkeste var bir bozukluk. 

Günlerden bir gün kaymakamın eski dostlarından biri, gizli bir müfettişin ilçesini denetlemek için görevlendirildiği haberini uçurur. Kaymakam tutuşur ve ilçenin bürokratlarına o müfettişin bulunması, gerekirse rüşvet verilerek ikna edilmesi talimatını verir. Kısa bir araştırmadan sonra üç- dört gündür otelde uşağı ile beraber konaklayan İvan Aleksandroviç Hlestakov'un gizli müfettiş olduğuna karar verirler. Oysa Hlestakov yolculuğu sırasında parasını har vurup harman savurduğu için sıfırı tüketmiş, cebinde yemek parası dahi kalmayan sıradan bir memurdur. Kaymakam, gizli müfettişi (!) virane otelden kurtararak kendi konağına alır. Bir an olsun hürmet eksik edilmez. Hlestakov ise önce kendisine duyulan ilgiye şaşırır ancak daha sonra alışarak ilçenin ileri gelenlerini yolmaya başlar. Herkesten borç adı altında para alır. Özellikle içkili olduğu zamanlarda kendini olduğundan büyük anlatır. Kaymakamın konağında kaymakamın kızı ve eşi ile de yakınlaşır. Zavallı kaymakam başına talih kuşu konduğunu zannederek havalara uçmaktadır... 

Son kısımda Gogol, oyunu sahnelendikten sonra gelen eleştirilere kendisi cevap vermek yerine oyuna ek yazarak oyuncular aracılığıyla cevap vermiş. Bana çok zekice geldi. En son yaptığı ek ile de oyunu sahneleyen sanatçıların karakterleri anlayamadığından yakınarak ayrıntılı bir karakter analizi yapmış. Mesela oyuncuların  Hlestakov' u başta saf ancak sonraları fırsattan istifade eden bir yalancıymış gibi oynadıklarını (okurken ben de öyle hayal etmiştim) oysa Hlestakov' un çıkarcı biri olmadığını, çevresine zararı olmayan bol keseden atan ama hiç bir zaman yalan söyleme amacında olmayan biri olarak oynanması gerektiğini yazmış.

İlk kez bir oyun okuyorum ve nasıl eleştirilir bilmiyorum açıkçası. Ancak şunu söyleyebilirim. Roman okurken hikayenin karakterlerini zihninizde daha özgür canlandırabiliyor ve hikayenin içinde olabiliyorsunuz. Anlatı ile özdeşleşemeseniz bile sizinde bulunduğunuz bir ortamda yaşanan olaylara tanık oluyormuşsunuz hissine kapılıyorsunuz. Ama oyun öyle değil. Oyuncuların tipleri, karakterleri hatta kıyafetleri bile ayrıntılı bir şekilde tanımlanıyor. Sürekli diyalog okuyorsunuz ve arada bir perde kapanıyor, sahne arkasından sesler geliyor. Bu durum olayı değil oyuncuları izlediğinizi hatırlamanıza neden oluyor.

Sonuç olarak okumaktan keyif aldım. Bana piyesin de okunabileceğini gösterdi. Eğer siz de daha önce hiç piyes okumadıysanız Gogol' un Müfettiş' inden başlayabilirsiniz.

Sevgiler.